De uitgaven aan externe inhuur bij de Rijksoverheid zijn de afgelopen jaren stevig toegenomen. In 2023 werd met 15,4 procent opnieuw de Roemernorm van 10 procent ruim overschreden. Minister J.J.M. Uitermark van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft nu in een kamerbrief een aanpak gepresenteerd om deze trend te keren.
Overschrijding door structurele tekorten en crisissituaties
Volgens de minister is de toename deels te wijten aan factoren als arbeidsmarktkrapte, vooral in de ICT-sector, de afwikkeling van de Toeslagenaffaire en de schadeafhandeling in Groningen. Externe inhuur wordt bovendien ingezet bij piekbelasting, ziekte en specialistisch werk waarvoor de overheid zelf niet over de capaciteit beschikt.
In 2023 ging 44 procent van de externe inhuur naar ICT-advies en -uitvoering. Nog eens 29 procent werd besteed aan tijdelijke krachten in de uitvoering.
Onderzoek wijst op noodzaak én risico’s
De Auditdienst Rijk (ADR) heeft op verzoek van de minister een analyse uitgevoerd van de externe inhuur over de periode 2018-2023. Hieruit blijkt dat de totale inhuur gemiddeld 13 procent bedroeg, met uitschieters tot 15 procent. Vooral grotere uitvoeringsorganisaties, vaak ICT-gedreven, zijn verantwoordelijk voor het merendeel van de inhuur.
De ADR benadrukt dat externe inhuur legitiem kan zijn, maar waarschuwt ook voor risico’s: verlies van kennis, hoge kosten en afhankelijkheid. In een extreme situatie, waarin externe inhuur volledig zou worden stopgezet, zou de uitvoerbaarheid van overheidsdiensten ernstig in gevaar komen.
Aanbevelingen: focus op doelmatige inzet
De ADR stelt dat het niet moet gaan om het strikt naleven van een percentage, maar om doelmatige inzet van personeel: intern waar mogelijk, extern waar nodig. Het advies luidt onder meer:
- Zet rijksmedewerkers flexibeler in, bijvoorbeeld via ICT-pools.
- Beoordeel aan de voorkant strikter of externe inhuur echt nodig is.
- Minimaliseer benodigde capaciteit via slimmere beleidskeuzes.
- Stimuleer samenwerking tussen ICT-, HR- en inkoopdiensten.
De huidige Roemernorm uit 2010 wordt als te generiek ervaren. Toch blijft deze norm voorlopig gehandhaafd als ‘signaalfunctie’, zolang er geen werkbaar alternatief is.
Aparte aanpak voor ICT-arbeidsmarkt
Specifiek voor ICT heeft ABD TopConsult het rapport Grip op ICT-inhuur opgesteld. Hierin wordt een strategie uitgewerkt om het Rijk minder afhankelijk te maken van externe ICT’ers. Die strategie rust op vijf pijlers:
- Gerichte regie op ICT-personeel
- Instroom van jong talent
- Beter gebruik van interne ICT-pools
- Positionering van het Rijk als aantrekkelijke ICT-werkgever
- Duurzame ontwikkeling van bestaande ICT-talenten
Deze strategie is onderdeel van de bredere I-strategie Rijk.
Verambtelijking en DBA-aanpak
Volgens de minister zal meer werk door vaste rijksmedewerkers worden uitgevoerd. Dit leidt tot een groei van het ambtelijke personeelsbestand, maar wordt door het kabinet geaccepteerd als kostenbesparende en toekomstbestendige maatregel.
Ook de aanpak van schijnzelfstandigheid via de wet DBA draagt bij aan een terugloop van het aantal ingehuurde zzp’ers.
Monitoring via rapportages
De stand van zaken per ministerie wordt gemonitord via de departementale begrotingen (september) en jaarverslagen (mei). De eerste zogeheten 0-meting verschijnt in mei 2025. Hierop volgt jaarlijkse monitoring via de Jaarrapportage Bedrijfsvoering Rijk.
Als de trend van normoverschrijding aanhoudt, overweegt minister Uitermark aanvullende maatregelen. Hij bespreekt de voortgang periodiek in de Ministeriële Commissie Taakstelling Rijksdienst.